پرسش و پاسخ قرآنی

چهل!پرسش : دلیل تأکید قرآن بر پاره ای از اعداد مانند عدد چهل چیست ؟ پاسخ : پاره ای از اعداد، در عالم طبیعت، فرهنگ اقوام و ادیان مختلف و نیز متون دینی اسلامی و غیراسلامی از اهمیت خاصی برخوردارند به گونه ای که بعضی عقاید ، سنن و آداب بر محور آنها چرخیده و همواره مورد توجه بوده اند . این اعداد که عمدتاً راز و فلسفه اهمیت آن ها در پرده ابهام است را می توان اعداد اسرارآمیز نامید که مفسران ، مورخان و ادیبان هر یک به ذوق خود تفسیری از آن ها ارائه داده اند که به یقین هیچ کدام از این نظرات را نمی توان علت قطعی کاربرد آن عدد به شمار آورد . از جمله این اعداد که در قرآن و متون دینی به وفور یافت می شود اعداد چهل ، هفت و هفتاد است که هر یک پژوهشی جداگانه را می طلبند و ما اکنون به بررسی کاربرد و اسرار عدد چهل در حوزه قرآن وحدیث می پردازیم .در قرآن کریم واژه  « اربعین »  به معنای  « چهل »  در چهار آیه و مرتبط با سه موضوع دیده می شود . در سوره احقاف از کمال رشد انسان و چهل سالگی وی یاد می کند که مفسران راز تأکید بر این سن را ویژگی خاص این دوره سنی می دانند و این دوره از عمل آدمی را دوران کمال عقلانی ، پختگی شخصیتی انسان ، تمام شدن حجت خداوند بر انسان و قوی شدن صفات اخلاقی در درون وی می دانند . که این ویژه گی ها از روایات متعددی که از معصومین (ع) رسیده نیز به دست می آید به عنوان مثال در حدیثی آمده است : کسانی که به چهل سالگی می رسند وتوبه نمی کنند شیطان دستی به صورت آنها کشیده می گوید :  پدرم فدای رویی که رستگار نمی شود . در روایتی دیگر می خوانیم : هنگامی که بنده به سن 40 سالگی می رسد خداوند به دوفرشته مراقب او می گوید : از این پس بر اوسخت بگیرید و همه کارهای کوچک و بزرگ و زیاد و کم او را ثبت کنید .روایات فوق و دیگر روایات مشابه همه حکایتگر اهمیت خاص چهل سالگی و نقش این دوره از عمر انسان در تکمیل شخصیت وی دارد به گونه ای که پس از آن امکان تحول درونی او بسیار سخت می گردد .در کاربردهای دیگر عدد چهل در قرآن ، ازچهل سال ممنوعیت ورود بنی اسرائیل به سرزمین مقدس و چهل سال سرگردانی آنان در بیابان و نیز میقات چهل شبه حضرت موسی (ع) سخن به میان آمده است .به عقیده مفسران چهل سال سرگردانی بنی اسرائیل زمان لازمی برای انقطاع نسل نافرمانی بنی اسرائیل بود که به اخلاق فاسد خو گرفته بودند . و زمان لازمی بود که بنی اسرائیل از نادانی خود در مخالفت با حضرت موسی (ع) دست بردارند .راز میقات چهل شبه موسی (ع) نیز هر چند روشن نیست اما وجود این روایت از رسول خدا(ص) که فرمود : « هرکس چهل روز اعمال خود را برای خدا خالص گرداند چشمه های حکمت از قلبش بر زبانش جاری می شود . »  باعث شده دانشمندان مسلمان به ویژه آنانکه دارای مشرب عرفانی هستند به عدد 40 در زمینه خودسازی با دیده اهمیت بنگرند ، وبرای این عدد در فعلیت یافتن استعدادهای انسان و کامل شدن ملکات اخلاقی و پیمودن درجات معرفت تأثیری ویژه قایل شوند هر چند به قول مرحوم صدرالمتألهین شیرازی فقط پیامبران و اولیای الهی از راز تعیین عدد چهل باخبرند .مرکز فرهنگ و معارف قرآن