گامی در مسیر (به بهانه‌ی ماه مبارک رمضان)(9)

    خودسازى در این قسمت که عمده‏ترین بخش‏این مجموعه است، گام به گام بادستورالعمل‏هاى دین، برگرفته ازروح آیات و روایات، راه ‏«خودسازى‏» و مسیر «تهذیب‏نفس‏» را طى مى‏کنیم. رشد دادن به ‏بعد الهى و فطرى وجود خودمان، هدف اصلى این بخش است.   چشمى دیگر و نگاهى دیگر از کجا مى‏توان «خود» را شناخت؟ آلودگى‏هاى درونى و ضعف‏هاى نفسانى چیست؟ اگر «تکبر»، نمى‏گذارد در برابر «حق‏»، سر تسلیم فرود آورى، اگر «دل‏»، رضا نمى‏دهد که «عدالت‏» را، آنجا که به زیان توست‏ بپذیرى، درونى ناسالم و تصفیه نشده دارى. اگر سراغ نقطه ضعف‏هاى مردم مى‏گردى تا روزى به رخ آنان بکشى و پیش دیگران تحقیرشان کنى، گرفتار نوعى خودپسندى و تفاخرى. چرا به خدا و «محبت‏خدا» میدان ندهیم که دلمان را در اختیار داشته ‏باشد؟ «محبت‏»، اکسیرى دگرگون کننده است، مس وجود را طلا مى‏کند، بخیلان را بخشنده مى‏سازد و ترسوها را شجاع، و خستگان را نشاط مى‏بخشد، دست‏ بسته را به کرم مى‏گشاید، پاى خسته را، «رفتن‏» مى‏آموزد، و... چشم خواب گرفته را، از شب تا سحر بیدار نگه مى‏دارد. آیا طعم شیرین «عشق به خدا» را چشیده‏اى؟ آیا براى نجوا با خدا، شب‏ها بیدارى کشیده‏اى؟ فداکارى‏ها، فرزند عشق‏ها و محبت‏هاست. تا این علاقه، نسبت‏ به چه باشد! «محبت‏» هم، فرزند «معرفت‏» و شناخت است. محبت‏ بى‏معرفت، در تاریکى راه رفتن است و عشق بى‌«فداکارى‏»، فقط یک ادعاست! راستى... چگونه مى‏توان عاشق خدا شد و از «حب نفس‏» رها گشت؟ و... نسخه «محبت‏خدا» را چه کسى مى‏نویسد؟ هرگاه «زیبایى‏» را تنها در «چهره‏» نجستى و «جمال‏» را فقط در «تن‏» خلاصه نکردى، مى‏توانى امیدوار باشى. «جمال باطنى‏»، مقوله‏اى است، فراتر از چشم سر. و «زیبایى معنوى‏» چشمى مى‏طلبد که از سطح به عمق نفوذ کند و از ظاهر به باطن و از «محسوس‏» به «معنى‏». از کجا بشناسیم که گرفتار «حب نفس‏» هستیم یا نه؟ بعضى‏ها خود را «بى‏عیب‏» مى‏پندارند، در حالى که بى‏عیب، خداست. برخى‏ها خویشتن را «واجد کمالات‏» مى‏دانند، در صورتى که «کمال‏مطلق‏» پروردگار است. کسى که تحمل یک «انتقاد» را ندارد و از یک «تذکر» مى‏رنجد، کسى که عیب‏هایى را که در دیگران است، اگر در خودش باشد، آن را عیب نمى‏شناسد، بلکه شاید فضیلت هم بداند و دفاع کند. اینها همه، ازنشانه‏هاى «خودخواهى‏» است. راستى که عشق به هر چیز، انسان را کر و کور مى‏سازد، حتى عشق به‏خود! از سخنان امام امت است که: «حب نفس، تمام عیوب انسان را به خود مى‏پوشاند». خود را کامل و بى‌نقص دانستن، بزرگترین نقص و عیب است. شگفتاکه همه به این عیب دچاریم! «خدا» را تنها در زبان گفتن، ولى دل را خالى از خدا کردن، اگر نوعى ‏نفاق نیست، پس چیست؟ خدا، در کجاى وجود ما جارى است؟ بر زبان، یا در دل و جان؟ وقتى مى‏گوییم «الله اکبر»، یعنى خداوند را برتر و بزرگ‌تر و مهم‌تر از هرچیز و هر کس مى‏دانیم. آیا دلمان، گواه زبانمان است؟ واى... که اگر روزى بخواهند از دل‏ها و درون‏ها براى گفته‏هاى زبان وجلوه‏هاى برون «استشهاد» بگیرند، گرفتار چه غربتى خواهیم شد! مشکل اینجاست که گاهى کار، بر خود انسان هم مشتبه مى‏شود. خسارتى بالاتر از این نیست که عمرى گرفتار «ریا» باشیم و خود را خالص و صالح بدانیم. آینه، نباید دروغ بگوید! آینه وجود خود باشیم و سیماى خویش را آنگونه که هست ‏ببینیم.   شکوفاندن گل وجود کشمکش «طوفان‏» و «گل‏»، قدیمى است. آن مى‏خواهد پرپر کند، این مى‏خواهد بشکفد و بروید. «زندگى‏»، از کشمکش میان این دو شکل مى‏گیرد. قصه‌ی «جوانى‏» و «زمان‏»، همان قصه‌ی طوفان و گل است و جوان، غنچه‏اى است که مى‏خواهد گل بشود و به ثمر بنشیند و بالنده گردد. البته بیش از خزان زمستان و وزیدن طوفان، باید از «دلمردگى‏» و«یاس‏» ترسید، که نمى‏گذارد «گل جوانى‏» شکوفا شود. زمستان را نگاه کنید... وقتى شلاق بادهاى سوزناکش را مى‏چرخاند، وقتى برف‏هاى سنگینش، مزرعه‏ها و گلستان‏ها را مى‏پوشاند، هر چند در ظاهر، سیطره و حاکمیت دارد، اما آن «حیات‏» نهفته در دل «دانه‏»ها و آن‏«روح‏» جارى در گیاهان و ساقه‏ها و شاخه‏ها، بزودى از دل بذرها و تنه‌ی ‏درخت‏ها بیرون مى‏زند و فریاد بر مى‏آورد که: «من هستم، من آمده‏ام...». «بهار»، رستاخیزى است که حیات را از «گور طبیعت‏» بیرون مى‏آورد و«شکفتن‏» را به همه‌ی خفتگان در بستر غفلت و سستى مى‏آموزد. شایسته‏ترین شاگرد مکتب بهار، «جوان‏» است. درسى که جوان از بهار مى‏گیرد، «شکوفاندن گل وجود»، با نسیم اراده و انتخاب است. گلى که در بهار مى‏روید و مى‏شکفد، «رمز حیات‏» در همه‌ی انسانهاست. گل و بهار، چه تقصیر دارند، اگر انسان‏ها این «پیام‏» را نفهمند؟! اگر بذر و دانه، از اسارت خاک مى‏رهد و براى تنفس در فضاى باز وبهره‏گرفتن از خورشید، سر بر مى‏آورد، چرا جوان، خود را از قید و بند عادت‌هاى بد نرهاند و این آزادى و آزادگى متعالى را تمرین و تجربه نکند؟! بهار، جوانان آگاه را در کلاس «روییدن‏» و «نو شدن‏» مى‏نشاند. بهار، بستر شکفتن و فصل رویاندن «بذر وجود» است. از خامى به پختگى باید رسید و از افسردگى به نشاط. چرا این همه شتاب در بستر سراب؟ همچنان که یک درخت عظیم، به صورت «بالقوه‏» در یک دانه نهفته ‏است، همچنان که خرمن‏هاى طلایى گندم، در دل بذرها خفته است و باید در مسیر کشت و تربیت و آبیارى و آفت زدایى و مراقبت قرار گیرد و به ثمر برسد و به بار بنشیند، در نهاد انسان نیز، به صورت بالقوه، «استعداد» کمال و رشد و معنویت ‏نهفته است. خداوند نیز، پیامبر درون و برون را براى بارورى و بالندگى‏ همان استعداد، برانگیخته است. غضب و شهوت، امرى است قابل تعدیل و کنترل. حرص و طمع را مى‏توان به بند کشید، بخل و حسد را مى‏توان درمان کرد، دنیازدگى وتعلقات را مى‏توان کاست، نفس سرکش را مى‏توان رام کرد و از دام ابلیس‏گریخت. مى‏توان به جاى همه‌ی ترس‌ها، تنها «ترس از خدا» را قرار داد، زیستن در میان دو حالت «خوف‏» و «رجا» عملى است. با «مراقبه‏» و «محاسبه‏» مى‏توان بر اعمال و رفتار خود نظارت داشت و مى‏توان از نیمه‌ی راه فساد برگشت. مى‏توان از «پل توبه‏» به «وادى رحمت‏» عبور کرد. پس پاى طلب و بازوى همت و پنجه‌ی اراده کجا به کار مى‏آید؟! خصلت‏هاى نیک و بد، همچون دو «هوو» هستند، و مثل دو کفه‌ی ترازو، هر چه از این کاسته شود، به دیگرى افزوده مى‏گردد و هر کدام را تقویت‏کنى، دیگرى را تضعیف کرده‏اى. چرا وجود خودت را مجموعه‏اى از صفات‏نیک نسازى که براى زشتى‏ها جایى نماند؟ کسى که بتواند زنجیره‏اى از «فضایل اخلاقى‏» را در جان خویش پدیدآورد، نفس وسوسه‏گر نمى‏تواند به «قلعه‌ی قلوب‏» رخنه کند و فساد بیافریند. اصلاح قلب، به اصلاح فکر و عمل مى‏انجامد، فساد قلب نیز، همه چیز را به تباهى مى‏کشد. کسى که صلاح و سعادت خویش را خواستار باشد، نمى‏پسندد که نفاق ‏و ریا و هوى، همه‌ی دل را تیره کند و این مزرعه‌ی «صلاح خیز» را خارستانى ‏زشت‏ یا کویرى توان‏سوز سازد!...   پ.ن کیمیا: ولادت امام حسن مجتبی علیه‌السلام رو تبریک می‌گم. کیمیا رو فراموش نکنید. یاعلی