سبب برترى

نقل است که جنید⁽¹⁾ مریدى داشت که او را از همه عزیزتر مى‏شمرد و گرامى‏اش مى‏داشت . دیگران را حسد آمد. شیخ از حسادت دیگر مریدان، آگاه شد. گفت: «ادب و فهم او از همه بیش‏تر است. ما را نظر در آن «ادب و فهم» است . امتحان کنیم تا شما را معلوم گردد .»
فرمود تا بیست مرغ آوردند و گفت: «هر مرغ را، یکى بردارید و جایى که کسى شما را نبیند، بکشید و بیاورید.» همه برفتند و بکشتند و باز آمدند، الا آن مرید، که مرغ را زنده باز آورد.
شیخ پرسید که چرا نکشتى؟ گفت: «شیخ فرموده بود که جایى باید مرغ را کشت که کسى نبیند، و من هر جا که مى‏رفتم حق تعالى مى‏دیدم.»
شیخ رو به اصحاب کرد و گفت: «دیدید که فهم او چگونه است و فهم دیگران چون؟»
همه استغفار کردند و مقام آن مرید را بزرگ داشتند.⁽²⁾

پ.ن:
1- ابوالقاسم، جنید بن محمد بن جنید، ملقب به سیدالطائفه، از بزرگان و مشاهیر عرفان است. اصلش از نهاوند و مقیم بغداد بود. وى خواهرزاده‌ی سرى سقطى⁽³⁾ است. سى بار پیاده به حج رفت. پایه‌ی طریقت و شیوه‌ی عرفانى او «صحو» یعنى هشیارى و بیدارى است؛ بر خلاف پیروان بایزید بسطامى که «سکر» یعنى ناهشیارى را پایه‌ی طریقت خود قرار داده‏اند. وى در طریقت عرفانى خود، سخت پایبند شریعت بود. اکثر سلسله‏هاى عرفانى، خود را به او منسوب مى‏کنند. جنید، در سال 297 ه.ق درگذشت.
2- گزیده تذکرة الاولیاء، ص 299 298، با اندکى تغییر در واژگان . ^?
3- سرى سقطى اهل بغداد است. نمى‏دانیم اصلا کجایى بوده‌است. وى از دوستان و همراهان بشر حافى بوده است. سرى سقطى اهل شفقت به خلق خدا و ایثار بوده است. ابن خلکان در «وفیات الاعیان‏» نوشته است که سرى گفت: سى سال است که از یک جمله‌ی «الحمدلله‏» که بر زبانم جارى شد استغفار مى‏کنم. گفتند: چگونه؟ گفت: شبى حریقى در بازار رخ داد، بیرون آمدم ببینم که به دکان من رسیده یا نه؟ به من گفته شد به دکان تو نرسیده است. گفتم: الحمدلله. یک‌مرتبه متنبه شدم که گیرم دکان من آسیبى ندیده باشد، آیا نمى‏بایست من در اندیشه‌ی مسلمین باشم؟! سعدى به همین داستان (با اندک تفاوت) اشاره مى‏کند آنجا که مى‏گوید:
شبى دود خلق آتشى برفروخت
شنیدم که بغداد نیمى بسوخت
یکى شکر گفت اندر آن خاک و دود
که دکان ما را گزندى نبود
جهاندیده‏اى گفتش آى بو الهوس
تو را خود غم خویشتن بود و بس؟
پسندى که شهرى بسوزد به نار
اگر خود سرایت بود بر کنار؟
سرى شاگرد و مرید «معروف کرخى‏» و استاد و دائى جنید بغدادى است، سخنان زیادى در توحید و عشق الهى و غیره دارد، و هم او است که مى‏گوید: عارف مانند آفتاب بر همه‌ی عالم مى‏تابد و مانند زمین، بار نیک و بد را به دوش مى‏کشد و مانند آب مایه‌ی زندگانى همه‌ی دلها است و مانند آتش به همه پرتوافشانى مى‏کند. سرى در سال 254 یا 250 در سن نود و هشت‏سالگى درگذشته است. (آشنایی با علوم اسلامی (کلام- عرفان- حکمت عملی)/ استاد شهید مرتضی مطهری)