مجمع البیان: مقدمه مؤلف (۱)
مؤلف مجمع البیان پس از خطبه‌ی مفصل مشتمل بر حمد و ثناى الهى و بیان عظمت علم و به ویژه علم قرآن و نیز بیان سبب تألیف مجمع البیان، مقدماتى را که مشتمل بر هفت فن است ذکر می‌کند و دانستن آن‌ها را براى ورود در شناسایى قرآن لازم می‌داند و آن فنون از این قرارند:
فن اول
در تعداد آیات قرآن و فائده‌ی شناختن آن
آن‌چه اهل کوفه در شمارش آیات بیان کرده‌اند صحیح‌تر از آن است که دیگران گفته‌اند زیرا آنان از امیرالمؤمنین على بن ابى‌طالب گرفته‌اند.
و آن‌چه از رسول اکرم نقل شده است که فرمود: فاتحه هفت آیه دارد که یکى از آن‌ها «بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ» است، قول اهل کوفه را در تعداد آیات سوره‌ی حمد تأیید می‌کند. عدد اهل مدینه منسوب است به ابى جعفر یزید بن قعقاع قارى و شیبة بن نصاح که مدنى اول و اسماعیل بن جعفر که مدنى اخیر می‌باشد.
بعضى گفته‌اند: مدنى اول «حسن بن على بن ابى‌طالب علیه‌السلام و عبد اللّٰه بن عمر» و مدنى اخیر ابوجعفر و شیبة و اسماعیل می‌باشند ولى قول اول مشهورتر است.
عدد اهل بصره منسوب است به عاصم بن ابى الصباح جحدرى و ایوب بن متوکّل که با هم اختلاف ندارند جز در یک آیه و آن «قٰالَ فَالْحَقُّ وَ الْحَقَّ أَقُولُ»(۱) است که جحدرى بر خلاف ایّوب آن را یک آیه شمرده است.
عدد اهل مکه منسوب است به مجاهد بن جبر و به اسماعیل مکّى و بعضى گفته‌اند که عدد آن‌ها به کسى منسوب نیست بلکه در مصاحفشان دیده شده است که بالاى هر آیه سه نقطه گذارده‌اند.
عدد اهل شام منسوب است به عبد اللّٰه بن عامر.
و فائده‌ی شناختن آیات این است که خواننده‌ی قرآن وقتى با انگشتان خود آن‌ها را شمرد ثواب بیشترى خواهد داشت و دست و قلب و زبانش با هم اشتغال به قرآن پیدا کرده‌اند و بى‌شک روز قیامت گواهى خواهند داد.
پی‌نوشت‌ها:
(۱) آیه‌ی ۸۴ از سوره‌ی ص
* منبع: تفسیر مجمع البیان، فضل بن حسن طبرسی، جلد ۱، صفحات ۱۵ و ۱۶
