آیا در دین اسلام، عناصر متغیّر وجود دارد؟

پرسش

آیا در دین اسلام، عناصر متغیّر وجود دارد؟

پاسخ اجمالی

ادیان الهى، از دو بخش تشکیل شده‌اند: یک بخش عناصر ثابت دینى و بخش دیگر عناصر متغیّر. آن بخش از ادیان الهى که عنصر ثابت و جهان‌شمول، همه‌جایى و همه‌زمانى هستند، در واقع ناظر به آن بخش از هویت انسان می‌باشد که همواره ثابت است.

ادیان الهى به جنبه‌ی متحوّل و متغیّر آدمى نیز توجه کرده‌‌اند و این جنبه در قالب عناصر متغیّر تجلّى یافته است. مقصود از احکام متغیّر آن بخشى از عناصر دینى است که وابسته به شرایط اجتماعى، سیاسى و فرهنگى، و به تعبیرى، وابسته به زمان و مکان می‌باشد.

پاسخ تفصیلی

به تعبیر استاد مطهرى، ادیان الهى از دو بخش تشکیل شده‌‌اند: یک بخش عناصر ثابت دینى و بخش دیگر عناصر متغیّر. آن بخشى از ادیان الهى که عنصر ثابت و جهان‌شمول، همه‌جایى و همه‌زمانى، هستند، در واقع ناظر به آن بخش از هویت انسان می‌باشد که همواره ثابت است.

انسان امروز با انسان گذشته از حیث علم، فرهنگ، شیوه‌ی زندگى، و بسیارى از آداب و رسوم تفاوت‌هاى اساسى دارد، اما گرایش‌هاى فطرى و طبیعى آدمیان یکسان است. یکى از نُمُودها و نمادهاى وحدت انسان در طول تاریخ، گرایش‌هاى هنرى است. انسان به زیبایى علاقه دارد، چه زیبایى در صحنه‌ی طبیعت و چه زیبایى در کار هنرى. این علاقه‌اى که انسان به زیبایى دارد، و لذتى که از نگاه‌کردن به یک منظره‌ی زیبا، یا بوییدن یک گل، و یا شنیدن یک شعر تجربه می‌کند، امورى است که در طول تاریخ با همه‌ی تغییرات و تحوّلاتى که در انسان رُخ داده، ثابت بوده است.^[۱]

آمال و آرزوهاى بشر نیز در قالب کلى خود، همواره ثابت بوده است، با این‌که ابناى بشر با یکدیگر تفاوت بسیار داشته‌اند. کشش‌ها و غرایز بشرى هم، با همه‌ی تفاوت‌هایى که آدمیان در طول تاریخ داشته‌اند، همیشه یکسان بوده است. بنابراین، بشر از یک هویت یکسان و یگانه‌اى برخوردار است و بخش جهان‌شمول ادیان الهى ناظر به همین بخش ثابت هویت انسانى است.

اما ادیان الهى به جنبه‌ی متحوّل و متغیّر آدمى نیز توجه کرده‌اند و این جنبه در قالب عناصر متغیر تجلّى یافته است. مقصود از احکام متغیّر آن بخشى از عناصر دینى است که وابسته به شرایط اجتماعى، سیاسى و فرهنگى، و به تعبیرى، وابسته به زمان و مکان می‌باشد.^[۲]

 

پ.ن:

[۱]. ر. ک: هادوى تهرانى، مهدى، دین و هنر، فصلنامه هنر، شماره ۲۸، بهار ۱۳۷۴، ص ۳۳ - ۳۴.

[۲]. برای مطالعه‌ی بیشتر، ر. ک: هادوى تهرانى، مهدى، ولایت و دیانت، قم، مؤسسه‌ی فرهنگى خانه خرد، چاپ دوم، ۱۳۸۰ش؛ هادوى تهرانى، مهدى، مبانى کلامى اجتهاد، قم، مؤسسه‌ی فرهنگى خانه خرد، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.

سایت اسلام‌کوئست