امیرالمومنین اسوه‌ی وحدت (بخش سی و چهارم)

فصل هفتم

نقش على^(ع) در ایجاد دولت اسلامى

حق تعیین سرنوشت:

اگر ملتى حق تعیین سرنوشت‏ خود را داشته باشد، پس حق بنیانگذارى دولت و به پا داشتن حکومت را نیز دارد. چنین دولتى نیز حق دارد که از توده‏ها -در صورتى که توده‏ها حکومت‌هاى شرعى مستقلى به پا نکرده باشند-  نیروى واحدى به وجود آورد. این حقوق را که حقوقى طبیعى هستند، قوانین امت‌ها تعیین و تثبیت مى‏کند. هیچ نیرویى حق ندارد میان یک جامعه و یا امت و میان آداب و رسومش فاصله اندازد.

در این صورت، براى امت عرب زمان پیامبر نیز حق ایجاد دولت و بر پا داشتن حکومت‏ بوده است و نه تنها ایجاد دولت ‏حقى براى امت عرب بود، بلکه لازم بود که اوضاع نابسامان عربى را سر و سامان دهد. توده‏هاى عرب، در حجاز، نجد و تهامه فاقد هر نوع حکومتى بودند. در آنجا نیرویى وجود نداشت تا مانع هرزگى شود و جان و مال و ناموس مردم در سایه‌ی آن در امان باشد. آن‌جا چندین قبیله وجود داشت که با یکدیگر در ستیز بودند و بعضى بر بعضى تجاوز مى‏کرد و هر دسته‏اى از آن‌ها جان و مال و ناموس دیگران را حلال مى‏شمرد. آنان این هرج و مرج را امرى طبیعى تصور مى‏کردند و هیچ کدام از آنان به لزوم چنین دگرگونى هم نمى‏اندیشیدند، و اگر کسى هم در آن باره فکرى مى‏کرد هیچ وسیله‏اى براى عملى‌ساختن آن در اختیار نداشت.

اما توده‏هاى دیگر عرب در یمن، سوریه و عراق زیر سلطه‌ی قواى بیگانه بودند و هیچگونه حق حاکمیتى نداشتند. و از جمله ضرورت‌ها آزادسازى آنها از دست‏ حاکمان و متحد ساختن آنان، با دیگر توده‏هاى عربى -صرف نظر از هر نوع گرایش دینى– بود. و لیکن در آنجا کسى که به این ضرورت تحقق بخشد و برابر مشروعیت این حق قیام کند، وجود نداشت.

به راستى که عنایت‏ خداوندى بر این تعلق گرفته بود که توده‏هاى عرب و جمعیتهاى دیگرى را که داراى اهمیتى بودند، از هرج و مرج اجتماعى، اخلاقى و سیاسى و مهمتر از آنان هرج و مرج دینى، نجات بخشد، پس خداوند محمد را به عنوان خاتم پیامبران و رهبر جهانیان فرستاد. خداوند خواسته بود که نقطه‌ی آغاز این حرکت در میان امت عربى باشد. شاید آن امت نیازمندتر از همه‌ی امت‌ها به آن تحول بوده است‏ شاید هم شایسته‏ترین امت‌ها براى حمل بار رسالت ‏به جانب دیگران بوده است در صورتى که خود نیز به نور آن رسالت هدایت مى‏شد.