انواع جمله
یک) جمله‌ی اسمیه و فعلیه: در زبان عربی به جمله‌ای که با اسم آغاز شود جمله‌ی اسمیه گویند. و به جمله‌ای که با فعل آغاز گردد جمله‌ی فعلیه گویند.
دو) جمله‌ی خبریه و انشاییه: ملاک تقسیم جمله به خبری و انشایی نسبت بیرونی (خارجی) سخن است. در توضیح باید گفت جمله‌ی خبری دارای سه نسبت (لفظی، ذهنی و بیرونی) است، اما در جمله‌ی انشایی نسبت بیرونی (خارجی) وجود ندارد. از این رو سخنی را که از پدیده‌ها صحبت کند و با جهان بیرونی در ارتباط باشد جمله خبری نامند، چه ما آن را درک کنیم و چه آن را درک نکنیم. و هرگاه مضمون سخن در ارتباط با عالم ذهن بود و در پی آن مفاهیمی در ذهن مخاطب ایجاد گردد آن جمله را انشایی می‌نامند.
سه) جمله‌ی صغری و کبری: جمله‌های کوتاهی که برای تکمیل پیام یا رسایی سخن به کار می‌رود، جمله‌ی صغری نامیده می‌شوند و به مجموعه‌ی جمله‌های پیاپی در یک کلام که مفهوم و مقصود گوینده را کامل می‌کنند، جمله‌ی کبری می‌گویند.
چهار) جمله‌ی تنزیلیه: هرگاه جزئی از اجزای کلام در کاربردهای بلاغی معنای تام و کاملی را بازگو کند آن جزء را جمله‌ی تنزیلیه می‌نامند. زیرا آن جزء از ارکان (مسندالیه، مسندبه) و قیدها و متمم‌های جمله نیابت می‌کند. این نقل جمله در باب نداء، تحذیر، اغراء و عبارت‌هایی چون «سبحان الله» به چشم می‌خورد.
صفحه‌ی 20
