بر بال قلم (بخش هجدهم)
لغزشگاه‌های قلم
۲۵- از «وجه وصفی» درست استفاده کنیم:
«فعل وصفی» یا «وجه وصفی» همان ساخت صفت مفعولی (= بن ماضی+ه) است که کارکرد فعلی می‌یابد و صیغه‌اش توسط فعلی پس از آن تبیین می‌شود، زیرا خود همواره به یک شکل است و ساختی واحد دارد. اصولا در بهره‌گیری از فعل وصفی باید جداً صرفه‌جویی کرد. از این گذشته، درستی کاربرد فعل وصفی چند شرط دارد:
- یکی‌بودن نهاد فعل وصفی و فعل بعدی تبیین‌کننده.
- نبودن واو بعد از فعل وصفی.
- بودن ویرگول پس از فعل وصفی.
به این ترتیب، روشن می‌شود که معمولا نویسندگان فعل وصفی را نادرست به کار می‌برند.
مثال:
مُحرِم پس از احرام وارد مکه و حرم گشته و بعد از غسل وارد مسجدالحرام می‌شود.
صحیح:
محرم پس از احرام وارد مکه و حرم گشته، بعد از غسل وارد مسجدالحرام می‌شود.
۲۶- در گزارش از گذشته، تناسب افعال را رعایت کنیم.
۲۷- فعل‌های وابسته را صحیح بیاوریم:
گاه رویداد گذشته با دو فعل وابسته (یکی اصلی و یکی التزامی) گزارش می‌شود. در این حال، فعل اصلی باید ماضی مطلق، و فعل التزامی باید مضارع التزامی باشد، نه ماضی مطلق؛ زیرا آن‌چه در زمان گذشته انجام شده همان فعلی است که فعل التزامی را معنی می‌بخشد. مثلا در جمله‌ی زیر، آن‌چه تحقق یافته «دستور دادن» است نه «ساختن»:
رکن‌الدوله دستور داد که بقعه‌ای بر مزار شیخ بسازند.
پس نباید نوشت:
رکن‌الدوله دستور داد که بقعه‌ای بر مزار شیخ ساختند.
