شرح مناجات شعبانیه (به بهانه‌ی ماه عزیز شعبان)؛ قسمت دوم
سه شنبه, ۶ تیر ۱۳۹۱، ۱۲:۳۵ ق.ظ
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اسْمَعْ دُعائی اِذا دَعَوْتُکَ، وَ اسْمَعْ نِدائی اِذانادَیْتُکَ. وَ اَقْبِلْ عَلَیَّ اِذا ناجَیْتُکَ، فَقَدْ هَرَبْتُ اِلَیْکَ وَ وَقَفْتُ بَیْنَ یَدَیْکَ مُسْتَکینا لَکَ، مُتَضَرِّعا اِلَیْکَ، راجِیا لِما لَدَیْکَ ثَوابی.
پروردگارا! بر محمد و آل محمد درود فرست، و دعایم را بشنو و وقتی صدایت کردم، صدایم را بشنو، و آن گاه که با تو نجوا نمودم، به من رو کن. پس همانا که من، از دیگران به سوی تو گریختم، و در پیشگاه تو قرار گرفتم در حالی که درمانده‌ی تو هستم و به سوی تو در حال تضرّع و زاری هستم، و به آنچه نزد تو از ثواب می‌باشد، امیدوار می‌باشم.
نکاتی از این فراز:
1. ذکر صلوات بر محمد و آل محمد پیش از دعا؛
2. درخواست از خداوند برای شنیدن و توجه به دعا؛
3. گریز از غیر خدا و پناه به خدا؛
4. تضرّع، زاری و اظهار نیاز به پیشگاه پروردگار؛
5. امید به لطف الهی.
دلیل شروع دعا با صلوات
از شروعِ دعا با ذکر صلوات بر محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله، می‌توان سه پیام برای دعاکننده درک کرد:
الف) تذکر به اینکه هیچ‌گاه ولی نعمتانِ جهان هستی را از یاد نبریم؛ چرا که تمام خیر در عالَم هستی به یُمن وجودِ آن‌ها بوده است؛ چنانچه در زیارتِ جامعه‌ی کبیره می‌خوانیم: «اِنْ ذُکِرَ الْخَیْرُ کُنْتُمْ اَوَّلَهُ وَ اَصْلَهُ وَ فَرْعَهُ وَ مَعْدِنَهُ وَ مَأْویهُ وَ مُنْتَهاهُ؛ هرجا که نامی از خیر و نیکویی باشد، شما اولِ خیر و ریشه‌ی آن و فرعِ آن و معدن آن و مبدأ و منتهای آن می‌باشید». مناجات شعبانیه نیز یکی از خیراتِ بزرگ جهان هستی است که به برکتِ این خاندان پاک به دست ما رسیده است.
ب) آن نورهای مقدس را بین خود و خدای خود و برای اجابت دعاهایمان واسطه و شفیع قرار دهیم. توضیح آنکه یکی از تبرکات وجودیِ اهل بیت علیهم‌السلام، واسطه‌شدن و وسیله‌بودن آن‌ها برای وصول و ره‌یابیِ آدمیان به بارگاه کبرایی حضرت حقّ‌تعالی است. چنانچه در قرآن آمده است: «وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسیلَةَ؛ و به او [با وسیله و توسل به سوی خداوند] تقرب جویید».(مائده: 35) در این راستا استمداد از مقامی بزرگ -مخصوصا بزرگی چون معصوم علیه‌السلام- برای نیلِ به آرزوها، از نظر عقل نیز، امری پذیرفته شده است.
رهی نمی‌برم و چاره‌ای نمی‌دانم
به جز محبت مردان مستقیم احوال
مرا به صحبتِ نیکان، امید بسیار است
که مایه داران رحمت کنند بر بَطّال
بُوَد که صدرنشینانِ بارگاه قبول
نظر کنند به بیچارگان صف نعال
سعدی
ج) ذکر نام محمد صلی الله علیه و آله و خاندان او در اولِ دعا به معنایِ ابراز احساسات در برابر بزرگ‌ترین و زیباترین شاهکارهای جهان هستی می‌باشد که با کِلْکِ(6) قدرتِ خداوندی بر صفحه‌ی گیتی ترسیم شده است:
خیز تا بر کِلکِ آن نقاش، جان افشان کنیم
کاین همه نقش عَجَب در گردشِ پرگار داشت
حافظ
باری چگونه می‌شود که در جهان، زیبایی باشد و ما فارغ از آن باشیم؟!
در جهان شاهدیّ و ما فارغ؟!
در قدح، جرعه‌ای و ما هشیار؟!
سنایی
د) صلوات بر اهل بیت علیهم‌السلام قبل از هر چیز، برای گوینده‌ی آن فایده دارد؛ همان‌گونه که در زیارتِ جامعه‌ی کبیره می‌خوانیم: «وَ جَعَلَ صَلَواتِنا عَلَیْکُمْ وَ ما خَصَّنا بِهِ مِنْ وِلایَتِکُمْ طیبا لِخَلْقِنا وَ طَهارَةً لِاَنْفُسِنا وَ تَزْکِیَةً لَنا؛ و خداوند، قرار داد، صلواتِ بر شما و ولایت شما را، سببی برای پاکیزه شدنِ خلقتِ ما و طهارت جان‌هایِ ما و تزکیه‌ی ما».
ه) در نهایت اینکه صلوات بر محمد و آل او، استجابتِ دعا را به همراه دارد. چنانچه از امام صادق علیه‌السلام روایت است که فرمود:
مَنْ کانَتْ لَهُ اِلَی اللّهِ عَزَّ و جَلَّ حاجَةٌ، فَلْیَبْدَأْ بِالصَّلاةِ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ثُمَّ یَسْأَلُ حاجَتَهُ، ثُمَّ یَخْتِمُ بِالصَّلاةِ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ. فَاِنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ اَکْرَمُ مِنْ اَنْ یَقْبَلَ الطَّرَفَیْنِ وَ یَدَعَ الْوَسَطَ اِذا کانَتِ الصَّلاةُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ لا تُحْجَبُ عَنْهُ.
هر که به درگاه خدای عزّ و جلّ حاجتی دارد باید به صلوات بر محمد و آلش شروع کند، و سپس حاجتِ خود را بخواهد، و دعا را نیز به صلوات بر محمد و آل محمد ختم نماید، زیرا که خدای عزّ و جلّ کریم‌تر از آن است که دوطرفِ دعا را بپذیرد ولی وسطِ دعا را وا گذارد و به اجابت نرساند، زیرا صلوات بر محمد و آل محمد، محجوب نیست و از طرفِ خداوند، پذیرفته می‌شود.(7)
ازاین رو، در تمامی این پیام‌های پنج‌گانه‌ای که برای حکمت صلوات پیش از دعا ذکر شد، یک حقیقت مشترک نهفته است و آن استمداد از، اهل بیت علیهم‌السلام برای وصول به حاجت‌ها و آرزوها است.
مدد از خاطر رندان طلب ای دل وَرنَه
کار، صَعْب است مبادا که خطایی بکنیم
سایه طایرِ کم حوصله کاری نکند
طلب از سایه‌ی میمونِ هُمایی بکنیم
حافظ
