معراج‌السعادة: پدر، اساتید، مشایخ روایت و شاگردان مرحوم ملااحمد نراقی

پدر ملااحمد نراقی

پدر او «حاج ملامهدی بن ابی ذر نراقی» معروف به «محقق نراقی» است، که در سال ‌۱۲۰۹ هجری وفات یافته و در نجف اشرف مدفون است. او از اکابر علمای شیعه، مجتهد، حکیم، عارف، ریاضی‌دان و در جامعیت و احاطه و تخصص در علوم نقلی و عقلی کم‌نظیر است.

«میرزا ابوالحسن مستوفی» که معاصر مرحوم نراقی است ضمن بیان شخصیت نراقی از او به: فیلسوف به حق، حکیم مطلق، جامع معقول و منقول المولی الاعظم و الحَبْرُ الاعلم، استاد البشر و... تعبیر کرده [است].^(۱۳)

عمده‌ی تحصیلات محقق نراقی در اصفهان بوده و از اساتیدی بزرگ هم‌چون «ملااسماعیل خواجویی»، «حاج شیخ محمد هرندی»، «ملامهدی هرندی» و «آقامیرزا نصیر اصفهانی» بهره جسته است و سپس از محضر اساتید بزرگ کربلا و نجف چون «آقا محمدباقر بهبهانی» و «شیخ یوسف بحرانی» (صاحب حدائق) هم استفاده کرده و پس از مراجعت به ایران در کاشان مسکن گزیده و به برکت وجود شریفش، آن شهر، دارالعلم و دارالتحصیل و مجمع علما گردیده است^(۱۴)

مرحوم ملامهدی نراقی دارای تالیفات زیادی در زمینه‌ی فقه، اصول، فلسفه، کلام، تفسیر، ادبیات، ریاضی، و نجوم می‌باشد که در اکثر کتب تراجم و رجال به آن‌ها اشاره شده [است]. آقای «حسن نراقی» در مقدمه‌ی کتاب «قرة العیون» که با تصحیح و تعلیق و مقدمه‌ی آقای «سید جلال‌الدین آشتیانی» به وسیله‌ی دانشگاه فردوسی مشهد چاپ شده، فهرست تفصیلی آثار ایشان را با اشاره به نسخه‌های آن‌ها، نگاشته‌اند.

 

اساتید مرحوم ملااحمد نراقی

مرحوم ملااحمد نراقی تحصیلات خود را ابتدا نزد پدر بزرگوارش در کاشان شروع نمود، و پس از مدتی تلمذ و بهره‌جویی از محضر درس پدر، با فراست ذهن و ذکاوت خدادادی به مرتبتی نائل شد که خود، حوزه‌ی درس برقرار کرد. او ابتدا دروس سطح مثل «معالم» و «مطول» را تدریس می‌نموده و طلاب علوم دینی را جمع و با ایشان به مذاکره و مباحثه می‌پرداخته که این طریق، تاثیری بسزا در پیشرفت علمی او داشته. تا اینکه همراه پدر، سفری به عتبات عالیات رفته و با پدر خود به درس «آقا محمدباقر وحید بهبهانی» حاضر شده و مدتی بهره جسته^(۱۵). در سال ۱۲۱۲ بار دیگر به عراق رفته و در شهر مقدس نجف مدتی نزد «سید بحرالعلوم» و سپس در محضر «شیخ جعفر نجفی کاشف الغطا» و در کربلا نزد «میرزا محمدمهدی موسوی شهرستانی» و «آقا سیدعلی طباطبایی» (صاحب ریاض) تلمذ نموده و یکی از اجله‌ی علما و مشاهیر فقها گردیده و به نراق مراجعت نموده است. و پس از فوت پدرش در سال ۱۲۰۹ هجری مرجعیت عامه به او منتقل شده و مورد توجه عموم قرار گرفته و رئیس علی الاطلاق گردیده است^(۱۶)

 

مشایخ روایتی او

مرحوم نراقی از جماعتی از علماء و بزرگان ^{رضوان الله تعالی علیهم} روایت می‌نماید از جمله:

۱- والد ماجدش مرحوم ملامهدی بن ابی ذر نراقی‌

۲- علامه سیدمهدی بحرالعلوم.

۳- میرزا محمدمهدی موسوی شهرستانی

۴- شیخ جعفر نجفی کاشف الغطا.

۵- سیدعلی طباطبایی (صاحب ریاض).

او به واسطه‌ی پدرش از «شیخ یوسف بحرانی»، از «ملارفیع گیلانی»، از «ملامحمدباقر مجلسی» روایت می‌نماید^(۱۷).

 

شاگردان او

عده‌ای از مفاخر و بزرگان از حوزه‌ی درس مرحوم ملااحمد نراقی استفاده کرده‌اند از جمله:

۱- خاتم الفقها مرحوم حاج شیخ مرتضی انصاری.

۲- مرحوم آقا محمدباقر هزارجریبی.

۳- مرحوم ملامحمدعلی آرانی کاشانی.

۴- حاج سید محمدشفیع جاپَلَقی.

و بسیاری از اجلای وقت از تلامذه‌ی او بوده و از وی اجازه‌ی روایت داشته‌اند. صورت اجازات مؤلف از بیست مورد متجاوز است که عینا به خط مولف یا صاحبان اجازات، نزد فاضل معاصر جناب آقای «حسن نراقی» که یکی از احفاد مرحوم نراقی‌است باقی است.^(۱۸)

 

پی‌نوشت‌ها:

۱۳. مقدمه‌ی کتاب «قرة العیون» تالیف مرحوم «ملامهدی نراقی» چاپ دانشگاه فردوسی مشهد، صفحه‌ی ۵۲.

۱۴. ریحانة الادب، جلد ۶، صفحه‌ی ۱۶۴

۱۵. صاحب «مکارم الآثار» تاریخ این سفر را حدود ۱۲۰۵ نگاشته. و اصحاب تراجم، تاریخ وفات مرحوم بهبهانی را بین ۱۲۰۵ تا ۱۲۰۸ نگاشته‌اند. اما آقای حسن نراقی در مقدمه‌ی کتاب «قرة العیون» تاریخ این سفر را ۱۲۱۰ نوشته که بدون شک مرحوم بهبهانی در قید حیات نبوده. در این‌که ملااحمد، حوزه‌ی درس آقای بهبهانی را درک کرده، شکی نیست اما تاریخ دقیق آن را نیافتیم.

۱۶. مکارم الآثار، جلد ۴، صفحه‌ی ۱۲۳۶

۱۷. ریحانة الادب، جلد ۶، صفحه‌ی ۱۶۲

۱۸. مقدمه‌ی خزائن به قلم آقای علی‌اکبر غفاری.

 

 

* منبع: کتاب معراج السعادة؛ احمد بن محمدمهدی ملااحمد نراقی

* کتاب صوتی این اثر گران‌سنگ در دست تولید است و به زودی ارائه خواهد گردید.