پرسمان حقوقی (۲۰): حق تألیف جزوات درسی
بسمه تعالی
سلام
سوال :
آیا قانون برای اساتید و مراکز آموزشی حقی به عنوان حق تألیف یا نشر یا تکثیر برای جزوات ارئه‌شده به دانشجویان قائل است؟ به عبارت دیگر آیا دانشجویان در مراکز علمی مختلف حق نشر، تکثیر یا تألیف دروسی که در کلاس‌های درس ارائه می‌شود را دارند، یا این حق متعلّق به اساتید و مراکز آموزشی و علمی است؟
پاسخ :
با توجه به قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان به هرآنچه که از راه دانش، هنر و ابتکار مولف، مصنف و هنرمند پدید می‌آید، بدون در نظر گرفتن طریقه یا روشی که در بیان و ظهور آن به کار رفته اثر گفته می‌شود. یکی از اثرهای مورد حمایت این قانون، کتاب، رساله، جزوه، نمایشنامه و هر نوشته دیگر علمی، فنی، ادبی و هنری است. حال اگر بخواهیم جواب درستی به سوال فوق‌‌الذکر بدهیم باید بخش تألیف اثر را از بخش‌های نشر و تکثیر و... جدا کنیم.
بر اساس قانون مذکور حقوق پدیدآورنده شامل حق انحصاری نشر و پخش و عرضه و اجرای اثر و حق بهره‌برداری مادی و معنوی از نام و اثر او است.
این بدان معناست که اگر به عنوان مثال استاد درسی را ارئه دهد و دانشجو آن مطلب را به صورت مکتوب درآورد (جزوه‌نویسی کند) این جزوه فقط برای خود دانشجو قابل استفاده است و اگر بخواهد آن مطلب را چاپ کند و به عبارتی جنبه‌ی انتفاعی برای وی داشته باشد نیاز به اجازه‌ی استاد دارد. به عبارت دیگر تألیف جزوات دروسی که استاد ارائه می‌دهد تا زمانی که برای مولف یا دانشجو جنبه‌ی انتفاعی نداشته باشد مجاز است و نشر و تکثیر و عرضه‌ی آن بدون اجازه ممنوع است.
البته تکثیر جزوه در خود کلاس درس یا دانشگاه به عنوان مثال برای دانشجویانی که بعضی از جلسات را غایب بودند در حدود عرف خالی از مانع می‌باشد. اما تا حدی که جنبه‌ی انتفاعی نداشته باشد.
اما گاهی اتفاق می‌افتد که شخص استاد جزوه‌ای را به صورت کتبی به دانشجویان ارائه می‌دهد، در این گونه مواقع زمانی مولف (استاد ارائه‌دهنده‌ی درس) از حقوق مادی مورد حمایت این قانون برخوردار است (حق نشر، تکثیر، عرضه و...) که اثر برای نخستین‌بار در ایران چاپ یا پخش یا نشر یا اجرا‌شده باشد و قبلاً در هیچ کشوری چاپ یا نشر یا پخش و یا اجرا نشده باشد.
لازم به ذکر است متخلفینی که حق تألیف و نشر و تکثیر و... را نقض را می‌کنند به حبس تأدیبی از سه ماه تا یک سال محکوم خواهند شد.
