بر بال قلم (بخش دوازدهم)
لغزشگاه‌های قلم
۴. جمله را به صورت طبیعی بیاوریم:
قاعده آن است که هر جمله دارای ترتیب طبیعی و چینش دستوری باشد، یعنی ارکان با این نظم کنار هم قرار گیرند:
- فاعل + فعل لازم [در جمله‌ی فعلی با فعل لازم]
- فاعل + مفعول + فعل متعدی [در جمله‌ی فعلی با فعل متعدی]
- مسندالیه + مسند + فعل ربطی [در جمله‌ی اسنادی]
اجزا نیز به تناسب معنا، پس از رکن یکم یا دوم و گاه در آغاز جمله قرار می‌گیرند. چنین جمله‌ای را «جمله‌ی مستقیم» می‌نامند.
با این حال، گاه نادیده‌گرفتن نظم دستوری جمله، دارای مزیتی است؛ مثلا آن را روان‌تر یا آهنگین‌تر می‌سازد یا با ویژگی‌های سَبکی سازگارتر است. چنین جمله‌ای را «جمله‌ی غیر مستقیم» می‌گویند. مثال:
شگفت است که باید دل بسوزانی، برای کندگامان و نه برای کندذهنان! (ماسه وکف / ۴۸)
فراموش نکنیم که تنها نویسندگان خوش‌ذوق یا صاحب سبک می‌توانند به خوبی از جمله‌ی غیر مستقیم استفاده کنند.
